"1984 Ο Μεγάλος Αδελφός" του George Orwell

                                 

  Φέτος το χειμώνα είχα μια συζήτηση με ένα γνωστό μου ο οποίος μου πρότεινε να διαβάσω το βιβλίο του  George Orwell: "1984 Ο Μεγάλος Αδελφός". Όμως επειδή έδινα πανελλήνιες μετέφερα το διάβασμα για το καλοκαίρι. Δεν ήξερα τόσα πολλά για το βιβλίο το ίδιο, αλλά είχε τύχει να ακούσω αρκετές φορές το όνομα του συγγραφέα και μάλιστα για την τρομερή ευστοχία του όσον αφορά διάφορες προβλέψεις του για τη κατάσταση της κοινωνίας στο μέλλον (παρόν για εμάς). Το καλοκαίρι έφτασε και πήγα και το αγόρασα, και έχοντας το πλέον διαβάσει θα ήθελα να μοιραστώ τις εντυπώσεις μου.

  Αρχικά θα ήθελα να ξεκινήσω με το τίτλο του βιβλίου. Η ημερομηνία δεν με παραξένεψε τόσο όσο το όνομα: "Μεγάλος Αδελφός". Με μια πρώτη εκτίμηση πίστευα πως αποτελούσε κάποιο συμβολισμό (πέρα από τη χρήση με στόχο την ειρωνεία), αλλά ξέροντας στο περίπου την υπόθεση άφησα αυτή τη σκέψη πίσω. Τώρα όμως που το έχω διαβάσει πλέον μπορώ να πω πως για μένα ο Μεγάλος Αδελφός, όπως και στην οικογένεια αρκετές φορές μπορεί να επιβληθεί στα μικρότερα αδέλφια και να τους κάνει κουμάντο, έτσι και στο βιβλίο επιβάλλεται ως δικτάτορας στους πολίτες.
  Η όλη υπόθεση του βιβλίου σε συνεπαίρνει, μιλάμε για μια πολύ ιδιαίτερη και λεπτομερή ανάλυση των πραγμάτων από τον συγγραφέα. Ο Μεγάλος Αδελφός έχει καταφέρει να μετατρέψει όλους τους πολίτες (εκτός εξαιρέσεων) σε άβουλα όντα που δεν έχουν διάθεση να επαναστατήσουν και μάλιστα τον υποστηρίζουν και τον αγαπούν, γεγονός που εκμηδενίζει την οποιαδήποτε πιθανότητα για ανατροπή του. Έχει χαραχθεί βαθιά στο υποσυνείδητο τους πως ο Μεγάλος Αδελφός είναι πάντα σωστός και ό,τι κάνει είναι για το καλό τους. Δεν τολμούν να τον αμφισβητήσουν ακόμα κι αν έχουν τεκμήρια για τα ψέματα του, γιατί έχουν πειστεί πως εκτός του ότι μπορεί να κάνουν οι ίδιοι λάθος, αν διανοηθούν να τα φανερώσουν σύντομα θα "εξαφανιστούν". Ακολουθούν τους κανόνες πιστά, άλλοι γιατί τους έχουν κάνει κτήμα τους και άλλοι επειδή φοβούνται να αντισταθούν και να διαφοροποιηθούν. Κάθε τους λέξη, κάθε τους κίνηση παρακολουθείται από την τηλεοθόνη που μεταφέρει τα όσα καταγράφει στους ανθρώπους του Κόμματος του Μεγάλου Αδελφού. Αν τολμήσουν να κάνουν οτιδήποτε που μπορεί να τραβήξει τη προσοχή της Αστυνομίας της Σκέψης, κινδυνεύει η ζωή τους. Το ασύλληπτο -για εμένα- είναι το γεγονός πως εκτός από τη τηλεοθόνη, ο κάθε άνθρωπος πρέπει να φυλάει τα νώτα του και από το περιβάλλον του, μια και ανάμεσα σε αυτούς με τους οποίους συναναστρέφεται μπορεί να βρίσκεται κάποιος κατάσκοπος του Κόμματος που περιμένει να βρει την ευκαιρία να τον καταγγείλει στον Μεγάλο Αδελφό (σαν τους δωσίλογους της Κατοχής).
  Ο Μεγάλος Αδελφός έχει ιδρύσει τρία υπουργεία που ουσιαστικά συντελούν στην προστασία και την ισχυροποίηση της θέσης του: το Υπουργείο Αλήθειας, το Υπουργείο Αγάπης και το Υπουργείο Ειρήνης -ονόματα γεμάτα ειρωνεία!. Το πιο βασικό είναι το Υπουργείο Αλήθειας στο οποίο οι εργαζόμενοι καταστρέφουν στοιχεία που θα μπορούσαν να βάλουν σε κίνδυνο την εξουσία του Μεγάλου Αδελφού, τροποποιούν παλαιότερες δηλώσεις του Μεγάλου Αδελφού ώστε να φαίνεται πάντα σωστός και εύστοχος στις προβλέψεις του, και εξαφανίζουν από τα έγγραφα ονόματα ανθρώπων που "εξαφανίστηκαν"- σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
  Πριν ανέφερα πως υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι μία από αυτές τις εξαιρέσεις που διέπραξαν το έγκλημα να επεξεργαστούν τα δεδομένα και να αμφισβητήσουν, με μία λέξη να ΣΚΕΦΤΟΎΝ! Αν και εξωτερικά φαίνεται να είναι πιστός στο Κόμμα και δεν έχει κάνει κάτι που να τον βάλει σε κίνδυνο (ακόμα), παρόλα αυτά μέσα του αγωνίζεται να αντισταθεί και να βρει μια λογική μέσα στον κόσμο στον οποίο ζει. Μισεί τον Μεγάλο Αδελφό. Παρόλα αυτά, κάποτε του δόθηκε η ευκαιρία να παλέψει εναντίον του Κόμματος μια και πέρασαν από τα χέρια του τεκμήρια που να ενοχοποιούν το Κόμμα, αλλά μια δύναμη μέσα του τον έκανε να τα καταστρέψει, μια δύναμη που δεν είναι άλλη από το φόβο και από την επιρροή της μάζας πάνω του.
  Αυτό που εμένα μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στην όλη οργάνωση του Κόμματος ήταν ο τρόπος που αντιμετώπιζε τους επαναστάτες και αυτούς που ήταν επικίνδυνοι με οποιοδήποτε τρόπο για το ίδιο. Κανείς θα περίμενε είτε ένα βασανιστικό θάνατο, είτε έναν ανώδυνο και σύντομο. Όμως το Κόμμα δεν έμενε εκεί. Πριν εκπνεύσει για τελευταία φορά ο "προδότης", το Κόμμα ήθελε να έχει πλέον κατανοήσει ο ίδιος το "σφάλμα" του και να είναι πιστός στο Μεγάλο Αδελφό. Μπορεί κάποιος να το θεωρήσει αδιάφορο, όμως στη πραγματικότητα εδώ κάνουμε λόγο για πλήρη διάλυση των ιδεολογιών ενός ανθρώπου! Κάνεις αν πρέπει να πεθάνει θέλει τουλάχιστον να έχει αγωνιστεί για τα πιστεύω του. Άμα του το στερήσεις και αυτό, ουσιαστικά τον έχεις εξοντώσει ολοκληρωτικά. Αυτό ακριβώς επιχειρεί το Κόμμα. Να εξολοθρεύσει κάθε ελπίδα και κάθε διάθεση για αγώνα.
  Αυτό το βιβλίο υπήρξε πραγματικά μια αποκάλυψη. Αυτά τα οποία περιέγραψε ο Orwell το 1949 (περίπου) δεν φαντάζουν και τόσο απίθανα στο παρόν. Η κοινωνία που περιγράφεται στο βιβλίο είναι μια εκδοχή για το τι μπορεί να ισχύει στο μέλλον.
  Μια ιδιαίτερη άποψη - κατά τη γνώμη μου - που άκουσα πρόσφατα σε μία συνέντευξη ήταν αυτή του Διονύση Σαββόπουλου, ο οποίος μιλώντας για κάποια από τα τραγούδια του που για την εποχή που τα έγραψε φαντάζουν προφητικά ( π.χ. Άγγελος Εξάγγελος, Δημοσθένους Λέξις, Κωλοέλληνες ), δήλωσε πως "Θα προτιμούσα χίλιες φορές τα τραγούδια αυτά να μην επαληθεύονταν στο παρόν και να τα είχαμε ξεχάσει μια και η κοινωνία θα είχε προχωρήσει, παρά να φαντάζουν τώρα πιο επίκαιρα από ποτέ". Κάτι ανάλογο νομίζω θα έλεγε και ο Orwell -αν ζούσε- για τα βιβλία του.